Vergi davasının konusu, davacının idareyle kendisi arasındaki uyuşmazlıklar olup, bir anlamda davanın neye yöneldiğini gösterir. Vergi davası idari yargı kolunda açılan bir davadır. Vergi davasına konu olan idari işlemler; bireysel işlemler ve genel düzenleyici işlemler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Tüm mükellefleri ilgilendiren genel ve objektif nitelikli düzenlemelere (tüzük, yönetmelik, bakanlar kurulu kararları gibi) genel düzenleyici işlemlere, herhangi bir kişiyi ilgilendiren özel ve sübjektif nitelikte işlemlere de, bireysel işlemler denmektedir. Mükellefeler kural olarak kendi beyanları üzerine tarh ve taahkuk ettirilen vergilere karşı dava açamazlar. Fakat bunun iki istisnası vardır. Birincisi i vergilendirme işlemlerinde VUK’a tanımlanan bir vergi hatasının bulunması, ikincisi ise, itirazı kayıtla beyanda bulunulmuş olmasıdır. Vergi Mahkemelerinde dava açabilmek için tarh-tahakkuk aşamasında; verginin ikmalen, re’sen veya idarece tarh edilmiş olması, cezanın kesilmiş olması, takdir ve tadilat komisyonu kararına vergi salınması, tevkil yolu ile alınan vergilerde ise istihkak sahiplerine ödemenin yapılmış olması veya ödemeyi yapan tarafından verginin kesilmiş olması gerekir.( VUK mad.378)
Yetki, hangi yargı yerindeki görevli mahkemede davanın açılacağını ifade eden kavramdır. Vergi uyuşmazlıklarında yetki hususunu İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 37. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir; Bu Kanununa göre vergi uyuşmazlıklarında yetkili mahkeme:
• Uyuşmazlık konusu vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk ettiren, zam ve cezaları kesen,
• (Ek : 10/6/1994 – 4001/17 md.) Gümrük Kanununa göre alınması gereken vergilerle Vergi Usul Kanunu gereğince şikayet yoluyla vergi düzeltme taleplerinin reddine ilişkin işlemlerde; vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk ettiren,
• Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Kanunun uygulanmasında, ödeme emrini düzenleyen,
• Diğer uyuşmazlıklarda dava konusu işlemi yapan, Dairenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir
Vergi Hukuku, Mali Hukuk kapsamında yer alan bir hukuk dalıdır. Devlet ile şahıslar arasındaki vergi ilişkisinden doğan uyuşmazlık ve sorunları ele alır. “Vergi” kelimesinin genel anlamını hemen hemen herkes bilir. Verginin anlamı mükellef olsun olmasın herkes için açıktır. Vergiler, devlete zorunlu olarak yapılan ödemelerdir. Vergi tanımları, vergiye yüklenen işlevlerle doğru orantılı olarak değişmiştir. Bir tanıma göre vergi; bir kişinin veya bir grup kişinin varlığından ayırarak kamu otoritesinin hizmetine zorunlu bir katkıdır. Başka bir tanıma göre vergi; bir devlet organının kamu amaçları için koyduğu bir yükümlülüktür. Vergi Hukuku’nun bağımsızlığı geçmişte farklı tartışmalara konu olmuştur. Ancak, günümüzde kurum ve kavramlarıyla bağımsız bir hukuk dalı olarak kabul edilmektedir. Vergi Hukuku, vergiyle ilgili uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin Biçimsel ve Maddi Hukuk kurallarını ve bu kuralların dayandığı ilke ve teorileri olumlu ve normatif açılardan inceleyen bilim veya disiplin dalıdır. Vergi Hukuku’nun Bölümleri Nelerdir? İdare Hukuku, Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku, Özel Hukuk ve Uluslararası Hukuk gibi çeşitli hukuk dallarını ilgilendiren Vergi Hukuku, kapsamına göre; Genel Vergi Hukuku, Özel Vergi Hukuku, Maddi Vergi Hukuku ve Resmi Vergi Hukuku olmak üzere dörde ayrılır. Vergi Hukuku’nun konularına göre tasnifi şu şekildedir:
• Vergi Usul Hukuku,
• Vergi Ceza Hukuku,
• Vergi İcra Hukuku,
• Vergi Yargı Kanunu,
• Uluslararası Vergi Hukuku.
Genel Vergi Hukuku, Vergi Hukuku’nun genel kavram, kurum ve esaslarının incelendiği bölümdür. Özel Vergi Hukuku, vergi sistemindeki tüm vergilerin ayrı ayrı ve tek tek incelendiği bölümdür. Maddi Vergi Kanunu ve Şekli Vergi Kanunu Nedir? Maddi Vergi Kanunu’nu oluşturan en önemli unsur, vergi alacaklarının doğuşu ve kaldırılmasına ilişkin ilke ve kurallardır. Vergi uyuşmazlıklarının idari ve yargısal çözümüne ilişkin kurallar da Resmi Vergi Kanunu’nu oluşturmaktadır. Bu kurallar vergi teknikleri olarak da adlandırılır ve tarih, bildirim, tahakkuk ve tahsilat işlemlerini içerir.
Toplumu oluşturan bireylerin birbirleri ile olan ilişkilerinden doğan haklarını hukuk düzeni içerisinde nasıl talep edeceklerini ve ispat edeceklerini gösteren kurallara Usul Hukuku denir. Birey ile devlet arasındaki hukuki bir ilişkiyi ifade eden vergi ilişkisi de bir dizi usul kuralına bağlıdır. Vergi ilişkisinden doğan hak ve görevlerin iktisabı, kullanılması ve ifasına ilişkin kuralları içeren Vergi Usul Hukuku, vergilendirme esasları, mükellefin görevleri, vergi alacağının tespiti, vergilendirme süreci ve bu süreçte yer alan idari prosedürler. Vergi uyuşmazlıkları ve yargı yetkisi de dahil olmak üzere; Vergi Usul Hukuku’na ilişkin kuralların özel hükümler dışında vergi sisteminde yer alan tüm vergilere uygulanması nedeniyle Vergi Usul Hukuku’nun Genel ve Resmi Vergi Hukuku ile büyük ölçüde özdeş olduğu söylenebilir.
Kamu Hukuku‘nun toplum düzenini bozan bir dalı olan Ceza Hukuku, hukuka aykırı fiilleri ve bu fiilleri işleyenlere uygulanacak müeyyideleri gösterir. Kanuna aykırı fiillere suç, faillerine uygulanan müeyyidelere ise ceza denir. Vergi Kanunları’na aykırılıklarda da cezai yaptırımlar uygulanmaktadır. Devlet hazinesine zarar veren veya zarar verme tehlikesi doğuran fiiller, vergi cezasını gerektiren fiillerdir. Bu fiiller genellikle idari ve mali nitelikteki parasal yaptırımlarla, bazen de Ceza Hukuku anlamında yaptırımlarla karşılanmaktadır. Vergi Ceza Hukuku, vergi suçlarının kendine özgü yapısının da etkisiyle Vergi Hukuku’nun bir alt dalı olarak gelişmiştir.
Alacaklıların alacaklarını kamu gücü aracılığıyla elde etmelerine ilişkin kuralları içeren hukuk dalına İcra ve İflas Hukuku veya İcra Hukuku denir. Mükelleflerin vergi borcunu ödememeleri halinde vergi alacaklarının ödenmesini düzenleyen Vergi İcra Hukuku, devletin egemenlik hakkına dayanarak elde ettiği kamu gelirlerinin kanuni gücü kullanarak tahsiline ilişkin kuralları içeren bir daldır.
Muhakeme Hukuku, mahkemelerin yargı görevlerini yerine getirirken izleyecekleri usulleri düzenleyen bir hukuk dalıdır. Takip Hukuku, Medeni Usul Hukuku, Ceza Muhakemesi Hukuku, İdari Yargılama Hukuku ve Vergi Yargılama Hukuku gibi bölümlere ayrılmıştır. Vergi Kanunları’nın uygulanmasından doğan uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin kurallar, Vergi Yargısı Hukuku’nun konusunu oluşturmaktadır.
Uluslararası ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarından oluşan bir hukuk dalı olan Uluslararası Hukuk, birbiriyle ilişki içinde olan devletlerin egemenliklerini sınırlandırarak uluslararası düzeyde eşitliği kabul eder. Uluslararası vergi ilişkileri ve bu ilişkileri düzenleyen anlaşmalar Uluslararası Vergi Hukuku’nun konusunu oluşturmaktadır. Uluslararası vergi anlaşmaları dışında, devletlerin diğer devletlerle olan ilişkilerini kendi Vergi Kanunları ile tek taraflı olarak düzenlemelerini de içermektedir.